کلسترول چیست؟
به زبان ساده در کل چربی خون به دو نوع کلی کلسترل و تری گلیسرید تقسیم می شود و کلسترل خود به دو نوع عمده کلسترل مضر ) LDL و کلسترل مفید ) HDL تقسیم می شود.
کلسترول
ماده مومی شکل و چربی که به مقدارفراوان در بدن وجود دارد و برای ادامه زندگی حیاتی و ضروری است؛ ترکیب مهمی که در غشای تمام سلول ها وجود دارد. 25 درصد کل کلسترول بدن در غشای سلول های عصبی است کهمهمترین پوشش چربی است که اعصاب را عایق می کند.
همچنین ماده اصلی برای ساخت بسیاری از هورمون های جنسی استروئیدی است ( مثل استرادیول و تستوسترون ). هورمون های استروئیدی توسط غدد فوق کلیوی ساخته می شوند مثل کورتیزول و پیش ساز ویتامینD( 7- دهیدروکلسترول). همچنین پیش ساز اصلی اسیدهای صفراوی است که برای هضم چربی ها ضروری می باشد. بدن یک فرد بالغ 150 گرم کلسترول دارد.
مواد غذایی افزاینده کلسترول:
- -غذاهای سرخ شده
- - چربی های اشباع شده مانند روغن های حیوانی و روغن نباتی جامد و کره
- - امعاء و احشاء حیوانی مانند دل، جگر، قلوه، سیرابی و مغز- میگو و گوشت های پر چرب
- - غذاهای آماده مانند سوسیس، کالباس و پیتزا
- - لبنیات پر چرب- دسرهای چرب
- -انواع کلوچه، کیک، شیرینی ها مخصوصاً شیرینی تر
- -روغن نارگیل – انواع سس های مایونز سالاد
- - انواع شکلات ، چیپس و پفک های حاوی روغن ترانس
- - زرده تخم مرغ .
مقدار کل کلسترول بدن ما به دوچیز بستگی دارد:
مقدار کلسترول ساخته شده در بدن و دفع شده از آن -1
کلسترول غذای مصرفی ( تقریباً یک سوم کلسترول از غذا به دست می آید-2
در بیشتر افراد، وقتی که کلسترول دریافتی از غذا زیاد باشد، مقدار تولید آن در بدن کاهش می یابد ولی این مکانیسم همیشه نمی تواند مقدار کلسترول خون را تنظیم کند.
آیا فقط میزان کلسترول موجود در غذا دلیل اصلی افزایش کلسترول خون است؟
۱- مقدار چربی های اشباع موجود در غذا(روغن های حیوانی و روغن نباتی جامد) بیشتر از خود کلسترول غذا، عامل اصلی افزایش کلسترول خون است.پس اینکه غذایی فاقد کلسترول باشد دلیل بر بی خطر بودن نیست!
۲- علاوه بر تغذیه سایر عوامل مثل کشیدن سیگار، اضافه وزن و چاقی،مقدار کم فعالیت بدنی،میزان استرس و عصبانیت فرد نیز بر روی مقدار سطح سرمی کلسترول خون نیز موثرند.
مثلا بین میزان کلسترول موجود در بدن هر فرد و نحوه عکس العمل وی در برابر ناملایمات، ارتباط مستقیم وجود دارد. همچنین افراد عصبی، و حتی کسانی که در برخورد با ناملایمات خشم خود را فرو می خورند بیش از دیگران در معرض عوارض ناشی از کلسترول قرار دارند به نحوی که اگر این افراد در نوع غذای مصرفی نیز بی مبالات باشند به طور بسیار جدی در معرض خطرات ناشی از کلسترول بالا قرار می گیرند. عصبانی شدن و استرس، سبب ترشح هورمون هایی می گردد که میزان قند و چربی موجود در خون را بالا می برد و اگر این شیوه زندگی ادامه پیدا کند چربی خون به صورت مستمر بالا مانده و عوارض رسوب کلسترول (آترواسکلروز) بروز خواهد کرد.
همچنین برخی عوامل مثل فشار خون بالا یا سیگار یابرخی بیماری ها مثل دیابت بر میزان عوارض کلسترول موثرند. مثلا اگر فردی همراه با کلسترول بالا مبتلا به فشار خون بالا نیز باشد احتمال خطر حمله ی قلبی به ۶ برابر می رسد و اگر این فرد سیگاری هم باشد احتمال خطر به ۲۰ برابر یا بیشتر خواهد رسید.
بنابر این توصیه پزشکی به افراد دچار کلسترول بالا یا در معرض خطر کلسترول بالا این است که در کنار رژیم های غذایی و فعالیت های ورزشی،تغییر در الگوی رفتاری خودمثل قطع سیگار و کاهش میزان عصبانیت و استرس و نیز کنترل سایر عوامل افزلینده خطر مثل فشار خون و دیابت را مورد توجه قرار دهند .
نقش افزایش کلسترول خون در افزایش خطر بیماری قلبی عروقی
مختل شدن جریان خون به عضله قلبی (بدلیل گرفتگی سرخرگ های کرونر) ، می تواند باعث درد یا سکته قلبی شود. دو فرآیند مهم در این روند دخالت دارند:
تصلب شرایین = آترواسکلروز ( سخت شدن سرخرگ ها ): با آتروم
ترومبوز( ایجاد لخته خونی داخل رگ ها
(atheroma) آتروم
رسوب داخلی و ضخیم شدن دیواره سرخرگ ها در اثر انباشت چربی ( کلسترول) بر روی آن است که باعث تنگی سرخرگ ها می شود.
ابتدا اختلال عملکردِ سلول های لایه داخلی دیواره سرخرگ ها (اندوتلیوم) باعث آسیب به آنها می شود ، در نتیجه گلبول های سفید خون( بنام مونوسیت ها ) به این قسمت آمده و به ماکروفاژها ( سلول های بیگانه خوار) تبدیل می شوند و عملکرد لایه داخلی سرخرگ ها را مختل می کنند، در نتیجه کلسترول LDL اکسید شده از خون جذب دیواره سرخرگ شده روی ان رسوب می کند. تکرار این آسیب باعث می شود رسوب بیشتر چربی ها و سایر فرآورده های سلولی که در آتروما شرکت دارند بر روی دیواره داخلی سرخرگ ادامه یابد و در نهایت باعث مسدود شدن سرخرگ شود.
خون یکی از عوامل اصلی شروع و تداوم آترواسکلروز است LDL افزایش کلسترول
تاثیر رژیم غذایی در کاهش کلسترول خون
مقدار کلسترول خون تحت تاثیر مواد غذایی مصرفی و نیز ژنتیک (ارث) می باشد اما با کاهش چربی های غذایی می توان زمینه ارثی را تا حدودی کنترل نمود و با ایجاد تغییر در نوع غذاها ( کاهش دریافت کلسترول و چربیاشباع و ترانس رژیم غذایی و افزایش مصرف فیبرهای غذایی محلول، غلات و حبوبات، میوه و سبزیجات، شیر و لبنیات کم چرب و ثابت نگه داشتن وزن در حد مناسب) می توان میزان کلسترول خون را کاهش داد . در افراد دچار اضافه وزن و کلسترول خون بالا، کاهش وزن کمک شایانی می کند.
میزان مناسب کلسترول خون چقدر است؟
کلسترول تام(توتال
در یک فرد سالم بدون سایر عوامل خطر قلبی عروقی اگر کلسترول تام خون(کلسترول کل) کمتر از ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر خون باشد رضایت بخش است. اما اگر کلسترول خون بین ۲۰۰ تا ۲۳۹ میلی گرم در دسی لیتر خون باشد شخص در مرز خطر بالا رفتن کلسترول و خطر ابتلا به حمله ی قلبی قرار دارد و زمانی که کلسترول خون بالاتر از ۲۴۰ میلی گرم در دسی لیتر خون باشد احتمال افزایش خطر حمله ی قلبی را باید جدی گرفته و حتماً میزان آن را به وسیله ی رژیم غذایی و دارو یا هر دو کاهش داد.
اگر فردی همراه با کلسترول بالا مبتلا به فشار خون بالا نیز باشد احتمال خطر حمله ی قلبی به ۶ برابر می رسد و اگر این فرد سیگاری هم باشد احتمال خطر به ۲۰ برابر یا بیشتر خواهد رسید.
بد کلسترول LDL:
در فرد مبتلا به بیماری قلبی یا دیابت (بیماری قند خون) شاخص ما LDL خواهد بودو باید زیر ۱۰۰ باشد.و اگر بالای ۱۰۰ بود باید همزمان تغییر در روش زندگی(رژیم غذایی و ورزش ) و دارو درمانی شروع شود.
یا کلسترل خوب HDL
کلسترول
موجود در طول LDL این نوع کلسترول، کلسترول های بد یا همان . موجود در طول دیواره ی رگ ها را پیدا کرده و دیواره ی رگها را پیدا کرده و به آن ها میچسبد و آن ها را از جدار رگ ها پاک می کند و از انسداد رگ ها جلوگیری مینماید . به همین جهت به کلسترول خوب معروف است.
.
.
آیا کلسترول تخم مرغ مضر است؟
در گذشته تصور می شد که تخم مرغ به دلیل دارا بودن کلسترول نباید مصرف شود. اما امروزه ثابت شده، مقدار چربی اشباع غذا بیشتر از خود کلسترول ، در افزایش کلسترول خون موثر است. بنابراین تخم مرغ که دارای چربی اشباع کمی است، نقش چندانی در افزایش کلسترول خون ندارد،مگردر کسانی که زیاد مصرف میکنند .
امیررضا توسلی